zurück zurück

PARNAS, Jakub Oskar Karol

ПАРНАС, Яков Оскарович / PARNAS, Jakov Oskarovič
Namensvariationen: Jakub-Karl, Якуб-Карл

* 16.1.1884, Mokrzany nahe Tarnopol (Galizien)
† 29.1.1949[→1], Moskau
Professor für Medizinische Chemie

V Oskar († 1920), Landwirt und Gutsbesitzer
M Gabryela, geb. Bernstein
E 1. Raisa
2. Renata, geb. Taubenhaus († 1967)
N 1. Gustav Theodor (1906-1979)[→2]; Claire, verh. Walter (1909-1972)
2. Justyna (1921-1930)[→3]; Jan Oskar (1923-1995), Chirurg
   
A
1894-1902 Besuch des 5. Gymnasiums in Lemberg
1902-1904 Studium der Chemie an der Technischen Hochschule Berlin Charlottenburg
1904-1905 Fortsetzung des Studiums an der Universität Straßburg bei Johannes Friedrich Karl Thiele (1865-1918)
1905-1907 Fortsetzung des Studiums am Eidgenössischen Polytechnikum Zürich bei R. Willstätter
1907 Dr. phil. an der Universität München bei A. von Baeyer
1914 Habilitation für Physiologische Chemie in Straßburg
B
1907-1916 Assistent und Dozent (ab 1913) am Physiologisch-chemischen Institut der Universität Straßburg bei F. Hofmeister, bei C. Spiro, Albrecht Theodor Julius Bethe (1872-1954), Martin Gildemeister (1876-1943) und Ernst Josef Lesser (1879-1928)
1907-1916 mehrmals bei Sir Frederick Gowland Hopkins (1861-1947) in Cambridge (u. a. Sommer bis November 1914)
1910-1911 Studienaufenthalt in der Zoologischen Station Neapel
1914-1916 im österreichischen Kriegsdienst
1916-1919 Dozent und Leiter des Instituts für Physiologische Chemie an der Universität Warschau
1921-1941 Professor für Medizinische Chemie an der Universität L’vov (Lemberg)
1929-1930 Dekan der Medizinischen Fakultät der Universität L’vov
1931 Gastprofessor an der Eidgenössischen Technischen Hochschule (ETH) Zürich
1941-1943 Evakuierung nach Ufa
1943-1949 Direktor des Instituts für Biochemie der Akademie der Medizinischen Wissenschaften der UdSSR in Moskau
1943-1948 Gründer und Direktor des Laboratoriums für Physiologische Chemie der Akademie der Wissenschaften der UdSSR in Moskau
Ehrungen und Auszeichnungen:
1942 Stalin-Preis 1. Klasse
1944 Lenin-Orden
1937 Dr. h. c. an der Universität Athen
1945 Rotbannerorden der Arbeit
1945 Doktor h. c. an der Universität Sorbonne Paris
Seit 1962 J.-K.-Parnas-Preis („Nagroda im. Jakuba Karola Parnasa Polskiego Towarzystwa Biochemicznego”)
1985 Konferenz anlässlich des 100. Gebutstages „XXI Zjazd Polskiego Towarzystwa Biochemicznego“ in Kraków am 25.-27. September
Seit 1996 alle zwei Jahre „Parnas Conference” – Ukrainisch-polnische biochemische Konferenz zu Ehren von Jakub K. Parnas
1996 Gedenktafel am Gebäude der Medizinischen Universität L’vov (Abb. unter Online Ressource, 9.1.2013)
Gedenkbände: Postępy Biochemii 4 (1958), 32 (1986), 38 (1992), 43 (1997)
WL Gründer der Biochemiker-Schule in L’vov
Hauptforschungsgebiet: Chemie der Muskeltätigkeit
Forschungsthemen: Kohlehydrat-, Ferment-, Milchsäure- und Zellstoffwechsel, Glykogenbildung in der Leber, Ammoniakgehalt- und Ammoniak-bildung im Blut und im Muskel, Vitamine u. a.
1910 Verwendung des Begriffs Aldehydmutase
1929 Aufklärung des Mechanismus der Glykolyse, gemeinsam mit Gustav Georg Embden (1874-1933) und Otto Fritz Meyerhof (1884-1951)
Entdecker der Methode der Hemmung der postmortalen Ammoniogenese in Muskeln mittels Boraten
Pionier der Anwendung von Isotopen in der Biochemie
Nach ihm sind benannt:
Parnas-Wagner-Destillationsapparatur
Parnas-Heller-Apparat zur Analyse flüchtiger Ionen
   
M Polska Akademia Umiejętności w Krakowie (1931), Leopoldina (1932), Ukrajins’ka akademija nauk [Ukrainische Akademie der Wissenschaften] (1940), Akademija nauk SSSR [Akademie der Wissenschaften der UdSSR] (1942), Akademija medicinskich nauk SSSR [Akademie der medizinischen Wissenschaften der UdSSR] (1944), Académie de Médecine de France (1945), Wiener Biologische Gesellschaft, Royal Society of Chemistry London u. a.
GPV • Mochnacka, Irena: Prace Jakuba Karola Parnasa wykonane w latach 1907-1939. Acta biochimica polonica 3 (1956), 3-39.
• Ja. O. Parnas: Izbrannye trudy. Otv. redakt. B. N. Stepanenko. Мoskva 1960, 491 S.; darin S. 477-483: Naučnye trudy akademika Ja. O. Parnasa (130 [A] + 46 [B] Nrn.).
• Publikationen 1907-1945 (90 Nrn.), in: Barańska/Dżugaj/Kwiatkowska-Korczak 2007 (SL), 200-204.
• Wykaz publikacji Jakuba Karola Parnasa z lat 1907-1949, in: Postępy Biochemii 32 (1986), 265-285.
• Deutschsprachige Publikationen 1907-1921, in: Pfrepper 2011 (SL).
W • Über Naphthochinone. Diss. München 1907, 95 S.
• O vzaimosvjazi chimičeskich processov v myšce. Uspechi sovremennoj biologii 5 (1936), 293 ff.
• Mechanizm glikogenoliza. Mit Pawel Ostern. Uspechi sovremennoj biologii 6 (1937), 106 ff.
• Primenenie radioaktivnych izotopov dlja issledovanija obmena veščestv. Fiziologičeskij žurnal SSSR 28 (1940), 571 ff.
• O nekotorych uspechach i itogach izučenija vitaminov. Ufa 1943, 32 S.
Q • Leopoldina. Nationale Akademie der Wissenschaften Halle/Saale, Archiv: MNr. 4032 (Vorschlag und Aufnahmebegründung von Emil Abderhalden vom 17.3.1932, Dankschreiben und biographische Mitteilungen vom 26.3.1932, Schreiben der Leopoldina an Parnas vom 23.5.1934, weitere Korrespondenz: u.a. Brief von Joseph Parnas vom 2.4.1953[→4], Portrait, Kopie des Nekrologs Zielińska 1987 [SL]).
SL • Bajer, Magdalena: Za horyzontem nauki. Jan Oskar Parnas o Jakubie Parnasie. Odra 41 (2001), 25-29.
• Barańska, Jolanta, Dżugaj, Andrzej, Kwiatkowska-Korczak, Janina: Embden-Meyerhof-Parnas, the First Metabolic Pathway: The Fate of Prominent Polish Biochemist Jakub Karol Parnas. In: Giorgio Semenza (Hg.): Stories of Success. Personal Recollections X. Amsterdam, Oxford 2007 (Comprehensive Biochemistry 45), 156-207.
• Barańska, Jolanta, Dżugaj, Andrzej, Kwiatkowska-Korczak, Janina: Życie i tragiczna śmierć Jakuba Karola Parnasa, wybitnego polskiego biochemika, współodkrywcy glikolizy. Kosmos 57 (2008), 1-17.
• Braunštejn, A. E., Stepanenko, B. N., Ėngel’gardt, V. A.: Akademik Jakov Oskarovič Parnas, ego žizn’ i naučnaja dejatel’nost’ (biografičeskij očerk). In: Parnas 1960 (GPV), 5-10.
• Jaenicke, Lothar: Erinnerungsbild Jakob Karl (von) Parnas. (14. Januar 1884, Mokrjani, Galizien – 29. Januar 1949, Moskau). BIOspectrum 14 (2008) 6, 644-646.
• Mejbaum-Katzenellenbogen, Wanda: Profesor Jakub Karol Parnas. Postępy Biochemii 32 (1986), 261-264.
• Ostrowski, Włodzimierz S.: Jakub Karol Parnas. Życie i twórczość. Postępy Biochemii 32 (1986), 247-260.
• Pfrepper, Regine: Lebendige Stoffe. Deutsch-russischer Wissensaustausch in der Physiologischen Chemie im 19. Jahrhundert. Aachen 2011 (Relationes 7), 174-177.
• Rossijskaja akademija nauk. Personal’nyj sostav. Kniga 2: 1918-1973. Moskva 1999, 48.
• Volkov, Vladimir Akimovič, Kulikova, Marina Vladimirovna: Rossijskaja professura XVIII – načalo XX v. Biologičeskie i mediko-biologičeskie nauki. Biografičeskij slovar’. Sankt-Peterburg 2003, 343.
• Volkov, Vladimir Akimovič, Kulikova, Marina Vladimirovna: Rossijskaja professura XVIII – načalo XX v. Chimičeskie nauki. Biografičeskij slovar’. Sankt-Peterburg 2004, 172.
• WBIS JBA: Jüdisches Biographisches Archiv (Online Ressource, 16.1.2013): I 516, 278-286; II 420, 53-55.
• WBIS PAB: Polskie Archiwum Biograficzne (Online Ressource, 16.1.2013): I 440, 159-166; II 274, 54-60.
• WBIS RBA & BASU: Russisches Biographisches Archiv und Biographisches Archiv der Sowjetunion (Online Ressource, 16.1.2013): R 353, 75-76; SU 344, 135-137.
• Zielińska, Zofia (Red.): O Jakubie Karolu Parnasie. In: Lwowskie środowisko naukowe w latach 1939-1945. Pod red. Ireny Stasiewicz-Jasiukowej. 4. Wyd. Warszawa 1993, 173-239; darin z. B.: Zielińska, Zofia: Jakub Karol Parnas, 1884-1949 (S. 175-176); Parnas, Jan Oskar: Syn o Ojcu – Nauczycielu (S. 187-192); Ostrowski, Włodzimierz S.: Jakub Karol Parnas. Życie i twórczość (S. 217-234).
• Zielińska, Zofia: Jakub Karol Parnas 1884-1949. Acta Physiologica Polonica 38 (1987), 91-99.
P • Portrait in: Parnas 1960 (GPV).
• Portrait [sitzend] in: Parnas 1960 (GPV), Frontispiz.
• Portrait in: M. Florkin, E. Stotz (Hgg.): Comprehensive Biochemistry. Amsterdam, Oxford, New York. Bd. 31 (1975) Tafel 72, S. 82.
• Portrait in: RAN (SL).
• Portrait in: Volkov/Kulikova 2003 (SL), Bildeinlage zw. S. 368-369.
• Portrait in: Volkov/Kulikova 2004 (SL), Bildeinlage zw. S. 244-245.
• Portrait (Foto von 1938, 1939 oder 1940) in: Ostrowski 1986 (SL), 247.
• Portrait (Foto aus den frühen 40-er Jahren) in: SL Ostrowski 1986, 259, und Zielińska, Zofia (Red.) 1993, 173.
• Portrait (Foto vom Ende der 40-er Jahren) in: Mejbaum-Katzenellenbogen 1986 (SL).
• Portrait in: Jaenicke 2008 (SL).
• Portrait (Foto mit Unterschrift, undatiert) in: Leopoldina-Archiv (Q).
• Portraits in: SL Barańska/Dżugaj/Kwiatkowska-Korczak 2007 und 2008: Foto mit Sohn von 1937, Foto aus den 20-er und den 40-er Jahren, Foto mit Ehefrau von 1948, Gruppenfoto von 1929 (S. 190).

1 Im Leopoldina-Archiv ist Anfang 1953 verzeichnet (Mitgliederakte und Anm. 4). Vgl. dagegen die Sterbeurkunde in: Zielińska, Zofia (Red.) 1993 (SL).
2 Er und seine Schwester Claire lebten in Frankreich. Vgl. z. B. „Gustave Parnas (fils d’un savant soviétique et combattant des Forces françaises libres [Sohn eines sowjetischen Wissenschaftlers und Veteran der französischen Streitkräfte])“ in: Fonds Jean Richard Bloch. Seine-Saint-Denis 2008, 12 (Online Ressource, 29.3.2012).
3 Starb mit 9 Jahren an tuberkulöser Meningitis.
4 Prof. Joseph Parnas aus Lublin teilt in seinem Brief mit, dass er kein Verwandter von J. K. Parnas war, ihn aber gut kannte. Er gibt dort als Parnas’ Sterbejahr 1953 an.

Gedruckte Version in: Fischer, Marta: Lebendige Verbindungen. Biobibliographisches Lexikon der Biochemiker zwischen Deutschland und Russland im 19. Jahrhundert. Aachen: Shaker 2013 (Relationes 12), 138-142.